Biblioteka cyfrowa

FRAGMENT: U podstaw tego wydarzenia legło przekonanie, że rosnące zainteresowanie badaniem sprzężenia religii i polityki oraz postulaty utworzenia subdyscypliny „politologia religii” w wielu prestiżowych ośrodkach akademickich powinny zachęcać do pogłębionych rozważań nad pytaniami teoretyczno-metodologicznymi. Stąd za główny cel konferencji organizatorzy uznali środowiskową refleksję nad teorią i metodologią badania religii na gruncie nauk o  polityce, łącząc go z  prezentacją efektów najnowszych badań nad relacjami religii i polityki. 

Artykuł stanowi przyczynek do krytycznej refleksji nad sposobem podejścia do relacji religii i fundamentalizmu na gruncie politologii. Jego celem jest przedyskutowanie trzech hipotez. Pierwsza głosi, iż – wbrew twierdzeniom istotnej części literatury przedmiotu – fundamentalizm nie jest zjawiskiem stricte religijnym, a specyficznym sposobem myślenia i działania mogącym się rozwijać co najmniej równie okazale na świeckim, co na religijnym podglebiu. Druga twierdzi, iż sekularyzacja wzmaga w co najmniej równym stopniu świeckie, co religijne tendencje fundamentalistyczne. Trzecia natomiast głosi, że religia stanowi, ze swej istoty, potencjalne zabezpieczenie przed fundamentalizmem. W toku analiz autor dowodzi zasadniczej trafności powyższych hipotez, ukazując jednak, iż trzecia hipoteza stanowi twierdzenie średniego zasięgu, adekwatnie opisujące współcześnie przede wszystkim specyfikę katolicyzmu.

FRAGMENT: Na gruncie współczesnych nauk o polityce twierdzenie o politycznej roli religii nie jest już chyba niczym szczególnie odkrywczym. Wciąż jednak nie dość dużo uwagi poświęcamy kwestii znaczenia, jakie dla charakteru tej roli odgrywa specyfika konkretnej doktryny. Tymczasem w odniesieniu do ujęcia relacji religii i polityki katolicyzm różni się w sposób bezprecedensowy od wszystkich właściwie religii. Nie pozwala sobie bowiem, w myśl wykładu Vaticanum II rozwijanego następnie przez kolejnych Papieży, ani na desinteressement wobec sfery polityki, ani na, choćby częściowe, połączenie władzy duchowej i politycznej. W niniejszym tekście chciałbym, wychodząc od ukazania specyfiki katolickiego podejścia do polityki i jej znaczenia dla zachodniej tradycji polityczno-prawnej, naszkicować wyzwania, jakie stawia przed nią współczesna sytuacja kulturowa. 

FRAGMENT: Temat prowadzonych poniżej rozważań może intrygować lub budzić zdziwienie. Z jednej strony, chęć poszukiwania metody badania relacji chrześcijaństwa i polityki w toku integracji europejskiej, w świetle literatury przedmiotu może niektórym wydać się pozbawiona podstaw. Jak bowiem zauważa Joseph Weiler właściwie w żadnej istotnej książce "o naturze integracji europejskiej, o jej przeszłości, założeniach teoretycznych, ogólnym przebiegu [... nie odnajdziemy] ani jednej wzmianki, choćby najmniejszej aluzji do chrześcijaństwa". W konsekwencji pojawić się może pytanie, czy w ogóle istnieje relacja, która miałaby być przedmiotem badania. 

THE ARTICLE Quid pro quo of religion and politics focuses on the process of borrowing religious categories by the political sphere in Europe (so called quid pro quo process). Th e article starts from the recognition of that process in the history of European politics. By referring to the works of E. Kantorowicz on the medieval monarchy and C. Schmitt on the national state, the author also reveals the method of analyzing the process of quid pro quo. The second part of the article aims at searching for that process in the current European politics. By exploring two principles of EU (subsidiarity and unity in diversity), the author shows that also today European politics uses categories grounded in religious refl ection. Nevertheless, the analysis also reveals that today usage of the religious categories is connected with important modifi cations in the semantic content of the used terms. Th at observation leads to more general conclusion, made in the third part, on the role of secularization in the political process.

FRAGMENT: Zajmowanie się relacją chrześcijaństwa i polityki w toku integracji europejskiej wydaje się zadaniem poniekąd niestosownym. Ostatecznie, jak zauważył Joseph Weiler, właściwie w żadnej z istotnych książek „o naturze integracji europejskiej, o jej przeszłości, założeniach teoretycznych, ogólnym przebiegu […] [nie odnajdziemy] ani jednej wzmianki, choćby najmniejszej aluzji do chrześcijaństwa”. W konsekwencji zapytać można, czy w ogóle jest o czym mówić. Pytanie to stanie się wręcz natarczywe, gdy spojrzymy na Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy, tudzież Traktat Lizboński. Jak wiadomo, Konwent Europejski przygotowujący Konstytucję, jak również aprobująca jego ustalenia Konferencja Międzyrządowa, stanęły na stanowisku, iż chrześcijaństwo nie wymaga zauważenia i docenienia nawet w toku artykulacji symbolicznych i aksjologicznych podstaw Unii Europejskiej. Efektem długotrwałych nacisków na Prezydium Konwentu „chrześcijańskiego lobby” stało się ostatecznie odwołanie do, bliżej nieokreślonej, religijnej spuścizny Europy. Takie właśnie odwołanie znajduje się obecnie w zmodyfikowanej przez Traktat Lizboński wersji Traktatu o Unii Europejskiej. 

The article aims to present the complex picture of Church-state relations in Europe in the context of the intensification of all-European debate on the place of religion in the European Union. It shows that in spite of the widely recognized secularization thesis in western social sciences most European countries are hotspots for various problems involving the religious dimension and the question about the future role of the religion in Europe is still to be answered.

FRAGMENT: Podmioty religijne i motywowane religijnie są obecne we wszystkich najbardziej problematycznych i niebezpiecznych zakątkach świata, łącznie z Koreą Północną. Ich działalność obejmuje wszystkie te sfery życia współczesnych społeczeństw, zarówno te, gdzie pomoc jest potrzebna „od zaraz", na przykład w następstwie klęsk żywiołowych oraz te, gdzie potrzebna jest długofalowa, systematyczna praca „u podstaw" mająca na celu pojednanie skonfliktowanych społeczności. Wydaje się, że rozbudowaną i bardzo zróżnicowaną pod względem przedmiotowym i podmiotowym aktywność tych podmiotów można podzielić na dwa główne obszary działalności: rozwiązywanie sporów i konfliktów międzynarodowych (peacemaking) oraz szeroko rozumianą pomoc humanitarną i rozwojową, która w wielu przypadkach będzie oznaczać jednocześnie budowanie pokoju (peace building). Celem artykułu jest analiza rosnącego zakresu aktywności oraz znaczenia organizacji motywowanych religijnie na przykładzie jednej z najbardziej znanych i cenionych organizacji tego typu, jaką jest Wspólnota Świętego Idziego.

FRAGMENT: Postrzeganie religii w jej funkcji konfliktogennej w znacznym stopniu determinuje toczącą się od ponad dwóch dekad debatę na temat kierunku rozwoju ładu międzynarodowego. Konflikty, w których religia jest w mniejszym lub większym stopniu przesłanką wrogości między walczącymi stronami, dają znać o sobie nie tylko w Afryce czy Azji, ale również w obszarze świata zachodniego, jak miało to miejsce w Irlandii Północnej, oraz na jego pograniczach, czego przykładem jest wojna w byłej Jugosławii, wojna w Czeczenii, czy konflikt arabsko-izraelski.

FRAGMENT: Organizacje religijne odowłują się w większym stopniu do konfesyjnych niż rozumowych źródeł wartości, a nakaz "miłuj bliźniego swego", mający swoje odniesiena we wszystkich tradycjach religijnych, zachęcający wyznawców do tego, aby troszczyć się o innych, przenosi praktykę religijną do sfery publicznej. Punktem wyjścia do podejmowania działań przez te podmioty staje się zatem "język religii" eksponujący bardziej niż prawa obowiązki wobec sacrum i wobec innych, przekonanie o możliwości przekształcenia rzeczywistości oraz troskę o sprawiedliwość i pojednanie.